“เสียงแคน เสียงจิ้งหรีด กับค่ำคืนในชนบท”
เมื่อพระอาทิตย์คล้อยต่ำ ท้องฟ้าเปลี่ยนเป็นสีส้มอ่อน ลมเย็นพัดผ่านทุ่งนา เสียงแคนแว่วมาแต่ไกล ปะปนกับเสียงจิ้งหรีดร้องระงมในค่ำคืนที่เงียบสงบ นี่คือบรรยากาศของชนบทอีสานที่หลายคนจดจำได้ดี และเป็นช่วงเวลาที่ชาวบ้านเตรียมตัวออกล่ากะปอม อาหารพื้นบ้านที่กลายเป็นตำนานของคนอีสาน
“ล่ากะปอม” วิถีชีวิตที่สืบทอดจากรุ่นสู่รุ่น
ตั้งแต่เด็กจนโต คนอีสานเติบโตมากับธรรมชาติและภูมิปัญญาท้องถิ่นที่ส่งต่อกันมาอย่างยาวนาน หนึ่งในนั้นคือการหากะปอม หรือที่หลายคนเรียกว่า “กิ้งก่าบ้าน” ที่ออกมาอาบแดดตามต้นไม้หรือโพรงดินในช่วงกลางวัน เมื่อถึงเวลาเย็น ชาวบ้านมักรวมตัวกันเป็นกลุ่ม พกไฟฉาย คนหนึ่งถือไม้ อีกคนเตรียมเชือกบ่วงสำหรับคล้องคอ
เด็กชายตัวน้อยเดินตามหลังพ่อ แววตาเต็มไปด้วยความตื่นเต้น ขณะที่ชายวัยกลางคนซึ่งชำนาญการจับกะปอมมาแต่เด็ก เล่าประสบการณ์ด้วยรอยยิ้ม “สมัยพ่อเป็นเด็ก บ่มีอะไรกินหลาย กะต้องหากะปอม ปิ้งจิ้มแจ่ว แซ่บคักเด้อ”
เทคนิคจับกะปอม ภูมิปัญญาจากบรรพบุรุษ
ชาวบ้านแต่ละคนมีวิธีจับกะปอมที่แตกต่างกัน บางคนใช้บ่วงเชือกคล้องคอ บางคนใช้ไม้ไผ่เคาะให้ตกจากต้นไม้ หรือใช้มือเปล่าจับแบบรวดเร็ว ในคืนที่ดวงจันทร์ส่องแสงจางๆ ไฟฉายส่องไปตามกิ่งไม้ใหญ่ เงาสะท้อนดวงตากะปอมทำให้หาง่ายขึ้น
เสียงเด็กน้อยตื่นเต้นเมื่อเห็นกะปอมเกาะนิ่งอยู่บนต้นไม้สูง “พ่อ ๆ อยู่ทางนี้!” ชายวัยกลางคนใช้บ่วงเชือกคล้องอย่างแม่นยำ ดึงเบาๆ กะปอมดิ้นเล็กน้อยก่อนจะถูกจับอย่างระมัดระวัง
จากล่ากะปอม สู่เมนูพื้นบ้านรสเด็ด
เมื่อได้กะปอมมาแล้ว ขั้นตอนต่อไปคือการปรุงอาหาร สูตรเด็ดที่ส่งต่อจากรุ่นสู่รุ่นมักเป็นเมนูง่ายๆ แต่เต็มไปด้วยความอร่อย
“ลาบกะปอม” – สับกะปอมให้ละเอียด คลุกกับข้าวคั่ว พริกป่น น้ำปลา บีบมะนาว เติมหอมแดงและใบสะระแหน่ ความหอมของข้าวคั่วผสมกับเนื้อกะปอมแน่นๆ ทำให้เมนูนี้เป็นของโปรดของใครหลายคน
“กะปอมปิ้ง” – หมักกะปอมด้วยเกลือเล็กน้อย แล้วย่างไฟอ่อน ๆ จนหนังกรอบ เนื้อนุ่ม หอมกรุ่น กินกับข้าวเหนียวร้อนๆ และน้ำจิ้มแจ่วแซ่บๆ
“แกงกะปอมใส่ผักหวาน” – ซดน้ำร้อนๆ หอมกลิ่นปลาร้า พร้อมผักพื้นบ้านที่หาได้ตามท้องนา
ความหมายที่มากกว่าการหากะปอม
วิถีชีวิตนี้ไม่ได้เป็นเพียงแค่การหาอาหาร แต่สะท้อนถึงความผูกพันของครอบครัว พ่อสอนลูก ลูกสอนหลาน คนเฒ่าคนแก่เล่าเรื่องราวในอดีต พร้อมกับหัวเราะร่วมกันใต้แสงจันทร์ ความอบอุ่นนี้ทำให้คนอีสานที่จากบ้านไปทำงานในเมืองใหญ่คิดถึงบ้าน คิดถึงวัยเด็ก คิดถึงรสชาติอาหารที่ไม่มีวันลืม
การเปลี่ยนแปลงของวิถีชีวิตและแนวโน้มในอนาคต
ปัจจุบัน การล่ากะปอมเริ่มลดลง เนื่องจากสิ่งแวดล้อมเปลี่ยนแปลงและวิถีชีวิตของคนรุ่นใหม่เปลี่ยนไป อย่างไรก็ตาม วัฒนธรรมนี้ยังคงเป็นสัญลักษณ์ของภูมิปัญญาท้องถิ่นที่สะท้อนถึงความเรียบง่ายและความสัมพันธ์ของชาวอีสานกับธรรมชาติ
และแม้ว่าโลกจะเปลี่ยนไป วิถีการดำเนินชีวิตจะเปลี่ยนแปลง แต่ความทรงจำเกี่ยวกับการหากะปอมยังคงเป็นหนึ่งในเสน่ห์ของชนบทอีสาน ที่ทำให้คนไกลบ้านหวนคิดถึง “อีสานบ้านเฮา” เสมอ.
อ่านข่าวอื่น ๆ :
- “จับจั๊กจั่น” วิถีชาวบ้าน เปิดฤดูกาลล่าแมลงเสียงดัง! กับเคล็ดลับการจับแบบดั้งเดิม
- “ไข่ผำ” ไข่มุกสีเขียวแห่งสายน้ำ สุดยอดอาหารแห่งอนาคต
- วิถีชีวิตหาเก็บ”ไข่มดแดง” วัฒนธรรมถิ่นอีสานในทุกคำเล่า
